Categorie: geen categorie

Angelloze bij volgt bestaand bouwplan

Werksters van de angelloze bij Scaptotrigona depilis bouwen hun nest volgens de architectuur die ze aantreffen, laten Viviana di Pietro en collega’s zien. Zo ontstaat een traditie.

Het broedcel-complex in het nest van de angelloze bij Scaptotrigona depilis, die leeft in Zuid-Amerika, kan twee vormen hebben. In de meeste kolonies maken werksters raten (platen met broedcellen) horizontaal boven elkaar, elke raat beginnend vanuit een centrale zuil: de parallel-vorm. Maar soms bouwen ze een doorlopende spiraalvormige raat zonder centrale zuil: de kurkendraaier-vorm. De werksters die de raten bouwen houden dus een van twee mogelijke bouwstijlen aan.

Dat is geen kwestie van erfelijke aanleg, schrijven Viviana di Pietro en collega’s, en ook geen aanpassing aan de plaats van het nest of de temperatuur van de omgeving. De werksters bouwen simpelweg door in de stijl die al is toegepast en zetten zo een traditie voort.

Angelloze bijen zijn, net als honingbijen, hoog-sociale soorten met koninginnen die zich voortplanten en werksters die de overige taken doen. Tot die taken behoren bouw en onderhoud van het nest, dat ze maken in holten. Werksters van Scaptotrigona depilis maken raten uit een mengsel van was en plantenhars. Ze bouwen die van beneden naar boven, en dat kan dus op twee manieren. Ze doen voedsel in elke cel en sluiten hem af nadat de koningin er een eitje in gelegd heeft. Het eitje ontwikkelt zich tot larve en pop, en tenslotte komt er een jonge bij uit.

Overstap

Raten worden veel vaker in parallel-vorm gebouwd dan in kurkendraaier-vorm: ongeveer 95 procent van de kolonies heeft de parallel-vorm.

Soms stapt een kolonie over van het ene op het andere type. Gemiddeld blijft de parallel-vorm bijna twee jaar bestaan. De kurkendraaier-vorm wordt anderhalve maand aangehouden; dat is veel minder lang, maar alsnog langer dan dat een cohort werksters in de bouw actief is, namelijk twee à drie weken. Beide bouwstijlen gaan dus een tijdlang over van generatie op generatie.

De onderzoekers wilden nagaan of dat komt doordat werksters zich laten leiden door het bouwsel dat er al is. Daarom deden ze proeven waarbij ze ervaren werksters uit een kolonie haalden en in een andere kolonie zetten waarvan het broedcel-complex ofwel de vertrouwde ofwel de alternatieve vorm had. Het resultaat was duidelijk: werksters die geplaatst werden bij het type dat ze niet kenden, namen het voor hen nieuwe bouwplan meteen over, in plaats van te bouwen zoals ze gewend waren. Ze hoefden die andere bouwstijl kennelijk niet van hun nieuwe nestgenoten af te kijken.

Standaard

In een tweede proef veranderden de onderzoekers in een aantal kolonies de parallel-vorm van de raten in de kurkentrekker-vorm door in de bovenste raat een snee te maken van de rand tot het midden en het ene uiteinde op het andere te leggen. In de meeste gevallen bouwden de werksters dan in de kurkentrekker-vorm verder.

Om een traditie in stand te houden, is de conclusie, is niet veel nodig. Het is voldoende als de dieren zich laten leiden door wat er is, in dit geval: ze passen het bouwplan toe van de bestaande structuur. Dat vereist geen begrip, planning of communicatie. De technische term voor deze vorm van zelforganisatie is stigmergie.

Waarschijnlijk is de parallel-vorm van het broedcel-complex de standaard. De onderzoekers denken dat soms door een fout een kurkentrekker-vorm ontstaat. In plaats van de boel dan af te breken, bouwen de bijen volgens dat model verder.

Willy van Strien

Foto’s:
Groot: Zeldzame kurkendraaier-vormige raat; open cellen aan de rand moeten nog gevuld worden.
Klein: Parallelle raten met centrale zuil, de meest voorkomende vorm.
©Viviana di Pietro

Lees meer over de broedcellen van Scaptotrigona depilis

Bron:
Di Pietro, V., C. Menezes, M.G. de Britto Frediani, D.J. Pereira, M. Fajgenblat, H. Mendes Ferreira, T. Wenseleers & R. Caliari Oliveira, 2024. The inheritance of alternative nest architectural traditions in stingless bees. Current Biology, 19 maart online. Doi: 10.1016/j.cub.2024.02.073

Het was zo eenvoudig begonnen

Wij klikken vol verwachting naar haar onvolprezen blog.
Die startte zo eenvoudig, alle mensen kijkt nu toch!
Inmiddels is die site heel uitgebreid en zeer complex.
‘t Gaat over heel wat zaken, maar voornaam’lijk over seks.

Voor ‘t roodrugspinnenmannetje is seks een hach’lijk spel.
Terwijl z’n vrouw hem opvreet, naait hij haar nog bliksemsnel.
Nu hebben biologen onlangs aan het licht gebracht,
Dat manlief kort daarvóór een zedig meisje heeft verkracht!

Ook bij de slome slak gaat het er vaak heel ruig aan toe.
Die heeft teg’lijk een kutje en een hele lange roe.
De paring lijkt zowaar een amoureuze tête à tête,
Doch stiekem steken zij elkander met een bajonet!

De vrouwtjes bij de guppies hebben eig’lijk zelden zin
En daarom heeft het mannetje een zeer speciale vin.
Hij slaat daar t’ arme schepsel onverhoeds mee aan de haak.
Verkracht haar dan vervolgens met een grijns van leedvermaak!

Wie zingt daar zo apart? Het is de stompveermanakin.
Die vogel uit de Andes zoekt een levensgezellin.
Het klinkt als een viool, maar wat Van Strien thans met ons deelt,
Is dat hij zijn aubade op een heuse vleugel speelt!

De bladsnijmieren hebben een bijzond’re commensaal.
Hij fluit een vrolijk deuntje en is taam’lijk kolossaal.
Toch nemen ze geen nota van dit felgekleurde dier;
Het kikkertje riekt immers ongelofelijk naar mier!

De zwartkeelorgelvogel is een echte muzikant.
Zijn boeiende motiefjes zijn bij vlagen zelfs briljant.
Klinkt nu eens als een orgel, even later als een fluit:
Wie wil er met mij paren, wordt mijn allerliefste bruid!

De nectar van de koffieplant verblijdt de honingbij.
Ze kwispeldanst nu vaker: nestgenoten komt er bij!
Dat nu het hele nest zich aan die vuige vloeistof laaft,
Het komt omdat het aan de cafeïne is verslaafd!

De roodoorbuulbuuljongen leven in een proper nest.
Als pa en moe op stap zijn, zijn ze zind’lijk als de pest.
En wordt er bij hun terugkeer dan weer eindelijk gekakt,
Dan blijkt dat alle feces in een zakje is verpakt!

Er zijn ook orchideeën met een schaamteloze stijl.
Hun lippen maken mannelijke wespen botergeil.
Die gaan dan wild te keer, verspillen al hun energie.
Bestuiven zo die bloemen in een listige orgie!

En wist u dat het knuppeltje de hommel heim’lijk prikt?
Dat dikke hommellijf is voor haar eitje zeer geschikt.
De larve vreet zich vol en hackt het hommelbrein terstond.
Die drommel graaf zich in, wordt een couveuse in de grond!

Het leven op deez aardkloot is bizar en zeer complex.
T’is een en al misleiding, grof geweld, perverse seks.
Wat Willy ons hier biedt is echt geen luchtige lectuur:
Het is een zeer ontluisterende schets van de natuur!

Jan Hein van Dierendonck

Foto: Metrostation Tiergarten in Berlijn