Niet alleen moeder, maar ook tante laat zich opeten
Vrouwtjes van de sociale spin Stegodyphus dumicola zijn zeer opofferingsgezind: niet alleen moeders, maar ook andere vrouwtjes laten zich door jonge spinnetjes opeten, schrijven Anja Junghanns en collega’s.
De zuid-Afrikaanse spin Stegodyphus dumicola leeft in grote groepen. Vrouwtjes bouwen en verdedigen een gezamenlijk nest van zijde en plantenmateriaal met vangwebben eraan en delen hun prooien. Maar op het gebied van de voortplanting zijn de taken verdeeld: slechts iets minder dan de helft van de vrouwtjes krijgt nakomelingen.
Bekend was al dat de moeders uitvoerig voor hun jongen zorgen; ze maken een cocon voor de eitjes, bewaken die een aantal weken en als de jonge spinnetjes zijn uitgekomen, braken ze voedsel voor hen op. Uiteindelijk laten ze zich zelfs opeten door hun kroost. Anja Junghanns en collega’s wilden weten of maagdelijke vrouwtjes de moeders daarbij helpen en hoe ver ze daarin gaan. Ze stelden in het lab groepen samen van vrouwtjes die hadden gepaard en maagdelijke vrouwtjes, merkten hen met verschillende kleurtjes en observeerden hun gedrag.
Gevaarlijk werkje
De maagdelijke vrouwtjes nemen inderdaad ook zorgtaken op zich, zagen ze. Net als de moeders bewaken ze de eitjes. Ze doen dat wat minder intensief, maar daar staat tegenover dat zij vaak degene zijn die een prooi aanvallen, en dat kan een gevaarlijk werkje zijn. Als de jonge spinnetjes zijn uitgekomen, helpen de niet-moeders ook mee met de verzorging van de kleintjes, en net zoals de moeders zelf gaan ze daarin tot het uiterste. Ook zij braken voedsel op – en ook zij laten zich uiteindelijk opeten.
Die bereidheid tot ‘zelfmoord’ verklaren de onderzoekers uit de sterke familiebanden binnen een groep. Een groep ontstaat vaak uit één vrouwtje dat gepaard heeft. De nakomelingen blijven vervolgens in het nest en paren onderling, zodat een sterke inteelt ontstaat. Soms splitst een familiegroep zich op. Een groep kan groeien tot meer dan duizend familieleden. Als maagdelijke vrouwtjes de jongen van andere vrouwtjes in het nest helpen verzorgen, zullen die beter groeien en een grotere overlevingskans hebben. Vanwege de sterke verwantschap levert dat de helpende vrouwtjes bijna evenveel voortplantingssucces op als wanneer ze zelf jongen gekregen zouden hebben.
Bovendien hebben ze geen andere optie. De mannetjes van een nieuwe generatie worden snel geslachtsrijp als ze uitkomen en leven maar kort. De jonge vrouwtjes zijn niet allemaal zo snel aan voortplanting toe. Mannetjes paren met de vrouwtjes die net als zij al vroeg volwassen zijn. De vele vrouwtjes die minder snel geslachtsrijp worden, zijn te laat: ze treffen geen mannetjes meer aan. De maagden hebben dus niets te verliezen.
Willy van Strien
Foto: Vrouwtje met eicocon. ©Anja Junghanns
Bron:
Junghanns, A., C. Holm, M. F. Schou, A.B. Sørensen, G. Uhl & T. Bilde, 2017. Extreme allomaternal care and unequal task participation by unmated females in a cooperatively breeding spider. Animal Behaviour 132: 101-107. Doi: 10.1016/j.anbehav.2017.08.006