Namibwoestijnkever koelt hardlopend af
De Namibwoestijnkever weerstaat de hitte van de zonovergoten woestijn door te rennen. Carole Roberts en collega’s verklaren dit onverwachte feit.
De Namibwoestijnkever, Onymacris plana, trekt regelmatig een sprintje over het gloeiendhete zand van de Namibische woestijnduinen terwijl de zon brandt en er geen wind staat. Dat pakt slecht uit, zou je denken: het beestje zal oververhit raken. Maar Carole Roberts en collega’s laten zien dat een de kever juist warmte verliest door te rennen. Dat is vreemd!
De kever is ongeveer 2 centimeter lang en zwart, heeft een horizontaal afgeplat lijf, hoge poten en vergroeide dekschilden, waarmee hij niet kan vliegen. De dieren gaan overdag op zoek naar voedsel, aangewaaid organisch materiaal, en mannen gaan bovendien op zoek naar vrouwen. De duinen in de Namibwoestijn zijn slechts schaars begroeid met grassen en struiken. De kevers kunnen daardoor niet steeds in de schaduw blijven, maar moeten het open zand op.
Fatale temperatuur
Dat zand is vaak zeer heet. De temperatuur aan de oppervlakte kan oplopen tot maar liefst 70°C. Daar moeten Namibwoestijnkevers tegen bestand zijn.
Het helpt dat de dieren hoog op de poten staan, met het lichaam anderhalve centimeter boven de oppervlakte. Daar is het 10 tot 15 graden koeler. Maar dan nog zouden ze in de zon snel oververhit raken, berekent Roberts. Mannelijke kevers warmen door de zonnestraling 6 graden per minuut op, vrouwen 4 graden. Als ze lopen of rennen komt daar door de inspanning nog een graad bij. Een dier dat begint met een comfortabele lichaamstemperatuur zou binnen enkele minuten de 50°C aantikken en bezwijken, want die temperatuur is fataal.
Alleen: dat gebeurt niet. Althans: niet als hij het op een hollen zet.
Hoge snelheid
De onderzoekers slaagden erin de lichaamstemperatuur van de kevers te meten met een piepklein thermometertje aan een lange draad. Een kever die stil staat in de zon – ze testten dit met dode dieren – warmt inderdaad snel op. Maar een rennende kever koelt juist wat af, zo bleek.
Een Namibwoestijnkever rent met een snelheid van bijna 1 meter per seconde. Dat is snel voor zijn formaat. Hij houdt dat gemiddeld 50 seconde achter elkaar vol, en legt dan ruim 40 meter af.
De lucht die tijdens zo’n sprint langs het lichaam strijkt neemt warmte van de kever op, bedachten de onderzoekers. Het afgeplatte lijf geeft de warmte snel af. De langsstromende lucht haalt meer warmte weg dan zonnestraling plus inspanning toevoegen, met als gevolg dat de kever afkoelt. Testen in het lab bevestigden dit idee.
De Namibwoestijnkever is, voor zover nu bekend, het enige dier dat warmte kwijtraakt door zo hard mogelijk te lopen als de zon schijnt en er geen wind is. Er zijn wel enkele insecten bekend die al vliegend kunnen afkoelen volgens hetzelfde principe, schrijven de auteurs.
Willy van Strien
Foto: Namibwoestijnkever Onymacris plana. Lidine Mia (Wikimedia Commons, Creative Commons CC BY-SA 4.0)
De zilvermier uit de Sahara heeft een andere manier om hitte te doorstaan: speciale beharing
Bron:
Roberts, C.S., E.L. McClain, M.K. Seely, D. Mitchel, V.L. Goodall & J.R. Henschel, 2025. Beetling the heat – the diurnal Namib Desert beetle Onymacris plana cools by running. Journal of Experimental Biology 228: jeb250379. Doi:10.1242/jeb.250379
Geef een reactie