Neoclinus blanchardi imponeert met reuzenkaak
Mannetjes van het slijmvisje Neoclinus blanchardi kunnen hun bek wagenwijd opensperren. Dat doen ze alleen maar om indruk op elkaar te maken, laten Watcharapong Hongjamrassilp en collega’s zien.
Het is een onwaarschijnlijk tafereel als Neoclinus blanchardi zijn bek opent. Er komt een enorm vlak tevoorschijn, dat bestaat uit gehemelte en wangen. Het vlak is levendig gekleurd en afgezet met een gele rand.
De vis heet in het Engels sarcastic fringehead, wat zoiets betekent als venijnige franjekop; hij leeft langs de kust van Californië. Bekend was al dat mannetjes, die een grotere bek hebben dan vrouwtjes, elkaar ermee imponeren. Watcharapong Hongjamrassilp en collega’s laten nu zien dat ze hun opvallende bek uitsluitend daarvoor gebruiken.
Worstelen
Neoclinus blanchardi kan een grote mond opzetten dankzij een bovenkaak die, vergeleken met verwante vissoorten, vergroot is en die langer doorgroeit dan de rest van het lichaam. De achterkant van de kaak is zacht en loopt buiten de kop door. De kaak is op zo’n manier met de schedel verbonden dat hij opzij kan draaien.
Mannetjes gebruiken die overdreven grote bek dus om elkaar af te schrikken. Een succesvolle man weet een leeg slakkenhuis of een rotsspleet in beslag te nemen waarin hij zich terugtrekt; alleen zijn kop steekt uit. Daar probeert hij een vrouwtje naartoe te lokken. Als zij hem ziet zitten, legt ze eitjes in zijn hol. Hij bevrucht ze dan en verzorgt ze tot de jongen uitkomen. Als een andere man zijn territorium binnendringt, spert hij zijn bek wijd open en gaat er op af.
De indringer gaat er meteen van door of hij durft de confrontatie aan en maakt zich ook groot. Dan vliegen de mannen elkaar aan en gaan duwen, de open bekken op elkaar gedrukt. Hoe groter een man is, hoe groter de bek die hij opentrekt. De kleinste druipt meestal af, soms heeft de winnaar hem eerst nog gebeten.
Kennelijk zijn geschikte verblijfplaatsen zo schaars dat de vis een opvallend wapen heeft ontwikkeld om zijn stek te verdedigen.
Gemiste kans?
Maar de wijd opengesperde bek Neoclinus blanchardi is ook indrukwekkend genoeg om roofvijanden te kunnen verjagen, dacht Hongjamrassilp. Of buitenissig genoeg om vrouwen te verleiden. Hij dook onder water en deed experimenten in het lab om te zien of dat ook gebeurt.
Maar nee. Als er een roofvijand opdoemt, verjaagt de franjekop hem door met hoge snelheid op hem af te zwemmen. En als zich een vrouwtje vertoont, beweegt hij snel zijn kop heen en weer om haar belangstelling te wekken. Zijn fantastische bek houdt hij in beide gevallen dicht.
Een gemiste kans, zou je zeggen.
Willy van Strien
Foto: Neoclinus blanchardi in zijn verblijfplaats. Magnus Kjaergaard (Wikimedia Commons, Creative Commons CC BY-SA 2.5)
Dit filmpje laat de opengesperde bek in volle glorie zien
Bronnen:
Hongjamrassilp, W., Z. Skelton & P.A. Hastings, 2022. Function of an extraordinary display in Sarcastic Fringeheads (Neoclinus blanchardi) with comments on its evolution. Ecology, 6 oktober online: e3878. Doi: 10.1002/ecy.3878
Hongjamrassilp, W., A.P. Summers & P.A. Hastings, 2018. Heterochrony in fringeheads (Neoclinus) and amplification of an extraordinary aggressive display in the Sarcastic Fringehead (Teleostei: Blenniiformes). Journal of Morphology 279: 626-635. Doi:10.1002/jmor.20798