Roofwants Pahabengkakia piliceps pakt bijen met hun eigen wapen
De roofwants Pahabengkakia piliceps is gespecialiseerd in het vangen van angelloze bijen. Hij gebruikt daarbij de hars waarmee de bijen hun nest verdedigen, laten Zhaoyang Chen en collega’s zien.
Om hun nest te beschermen tegen kleine roofvijanden zoals mieren, kevers en spinnen, brengen werksters van de angelloze bij Trigona collina druppels plantenhars rond de nestingang aan en houden bewaaksters de ingang in de gaten. Zo is de verdediging prima op orde: ongewenste bezoekers blijven vastplakken en kunnen uitgeschakeld worden. Maar er is één vijand die er niet in trapt en de boel zelfs saboteert: de roofwants Pahabengkakia piliceps. Hij gebruikt de hars om er de bijen zelf mee te vangen, schrijven Zhaoyang Chen en collega’s.
De angelloze bij Trigona collina leeft in Thailand en China. Hij vestigt kolonies in holten in termietennesten, bodem, bomen of, soms, muren van gebouwen. Een nest is omgeven door een wand en toegankelijk via een dunne buis van was en hars.
Plakkerig
De roofwants Pahabengkakia piliceps begeeft zich naar die toegangsbuis en smeert zijn voorpoten en middelste poten in met hars die de bijen daar ter verdediging hebben aangebracht. Vreemd genoeg laten bijen hem gewoon zijn gang gaan. Met die plakkerige poten opgeheven kan hij vervolgens bijen die op hem afvliegen – en die sneller zijn dan hij – vastpakken, immobiliseren, meenemen naar zijn schuilplaats en ze daar aanprikken met zijn steeksnuit om hun hemolymfe (insectenbloed) op te zuigen.
Maar het is niet de plakkerigheid van de hars alleen die hem helpt om bijen te vangen, ontdekte Chen. Als hij in een experiment achterpoten en achterlijf van een roofwants met hars insmeerde in plaats van de voorste en middelste poten, lukte het die wants minder goed om bijen te pakken. Maar bewaaksters kwamen wel even fanatiek op hem af. Waarom?
Geurig
De onderzoekers laten zien dat hars op een roofwants meer vluchtige stoffen loslaat, dus geuriger is, dan harsdruppels bij de nestingang. Dat komt doordat hars die gelijkmatig op een bewegend dier is uitgesmeerd minder snel uitdroogt.
En de sterke harsgeur werkt als lokaas. Hij komt ook vrij als een diertje in een harsdruppel terecht komt en worstelt om los te komen, een signaal aan de bewaaksters om eropaf te gaan. De ingesmeerde roofwants bootst dat geworstel na en lokt daarmee bijen die hij vervolgens met zijn plakkerige voorpoten en middelste poten makkelijk kan vangen. Hij gebruikt de hars van de bijen als gereedschap voor zijn eigen doel: voedsel bemachtigen.
Hij gebruikt het verdedigingswapen van de bijen tegen hen.
Specialist
Er zijn meer roofwantsen die hun prooien vangen met kleverige poten, maar zij zijn niet zo gespecialiseerd als Pahabengkakia piliceps, die alleen een paar soorten angelloze bijen op zijn menu heeft. Niet alleen pakt Pahabengkakia piliceps bijen met hun eigen wapen, maar hij legt soms ook eitjes in het bijennest. De jonge wantsen (nimfen) die daaruit komen worden door de bijen niet als vreemd herkend omdat hun lichaamsvorm op die van bijen lijkt. Ze doen zich te goed aan het broed van de bijen en aan volwassen werksters in het nest.
De verdedigingsmethoden van Trigona collina hebben geen vat op de gespecialiseerde vijand Pahabengkakia piliceps.
Willy van Strien
Foto: roofwants Pahabengkakia piliceps bij de ingang van een bijennest. © Zhaoyang Chen
Pahabengkakia piliceps in actie op YouTube
Zie ook: een niet-gespecialiseerde kleverige roofwants
Bronnen:
Chen, Z., L. Tian, J. Ge, S. Wang, T. Chen, Y. Duan, F. Song, W. Cai, Z. Wang & H. Li, 2025. Tool use aids prey-fishing in a specialist predator of stingless bees. PNAS 122: e2422597122. Doi: 10.1073/pnas.2422597122
Jongjitvimol, T. & W. Wattanachaiyingcharoen, 2007. Distribution, nesting sites and nest structures of the stingless bee species, Trigona collina Smith, 1857 (Apidae, Meliponinae) in Thailand. The Natural History Journal of Chulalongkorn University 7: 25-34. Doi: 10.58837/tnh.7.1.102916
Wattanachaiyingcharoen, W. & T. Jongjitvimol, 2007. First record of the predator, Pahabengkakia piliceps Miller, 1941 (Reduviidae, Harpactorinae) in the stingless bee, Trigona collina Smith, 1857 (Apidae, Meliponinae) in Thailand. The Natural History Journal of Chulalongkorn University 7: 71-74. Doi: 10.58837/tnh.7.1.102921
Geef een reactie