Gevangen vuurvliegen lokken soortgenoten in de val
De Taiwanese spin Psechrus clavis eet een vuurvliegje dat haar web invliegt niet meteen op. Want zijn lichtjes blijven een uur gloeien en daar komen nog meer smakelijke vuurvliegen op af, schrijven Ho Yin Yip en collega’s.
Vuurvliegen zeggen het met licht: ze wisselen seksuele boodschappen uit met licht dat ze in speciale organen in het achterlijf produceren met een chemische reactie. Zo ook het vuurvliegje Diaphanes lampyroides uit Taiwan. Mannen en vrouwen weten elkaar dankzij lichtsignalen te vinden. Het is een effectief communicatiesysteem.
De Taiwanese spin Psechrus clavis misbruikt dat seksuele signaal. Komt er een lichtgevend vuurvliegje in haar web terecht, dan kan die mooi andere vuurvliegjes voor haar lokken.
Gloed
Vuurvliegjes worden ook wel glimwormen genoemd. Beide namen zijn misleidend, want het zijn geen vliegen en geen wormen, maar kevers (familie Lampyridae). Volwassen vrouwen hebben geen vleugels en liggen op de grond, waar ze ’s avonds licht uitstralen om mannen te lokken; afhankelijk van de soort doen ze dat continu of met tussenpauzen. Mannen sporen al rondvliegend vrouwen op. Bij sommige soorten geven mannen geen licht; bij andere soorten produceren ze een constante gloed en bij weer andere geven ze series lichtflitsen af om hun aanwezigheid kenbaar te maken.
Bij Diaphanes lampyroides verspreiden zowel mannen als vrouwen een constante gloed in het donker. Mannen hebben twee ‘lampjes’, vrouwen hebben er vier.
Hun licht kan de spin Psechrus clavis uitstekend gebruiken.
Lokeend
Psechrus clavis is actief in het donker. Vrouwen weven een onregelmatig, vitrage-achtig web dat horizontaal boven de grond hangt. Bekend was al dat de witte zijde van het web en de gele streep op de buik van de spin, die onder haar web hangt, insecten aantrekken, met name motjes. Nu blijkt dat de vangst groter wordt er als vuurvliegmannen in het web vastplakken (vuurvliegvrouwen, die immers niet vliegen, komen nooit in een web terecht).
De onderzoekers namen waar dat de spin zo’n vuurvlieg gewoon laat zitten, terwijl ze andere prooien meteen opeet. De twee lampjes van een gevangen vuurvliegman blijven nog een uur lang gloeien. En dat trekt andere vuurvliegmannen aan, waarvan er vele ook het web invliegen. Proeven in het veld met led-lampjes in spinnenwebben bevestigen de aantrekkingskracht van het licht.
Door een vuurvliegman te sparen en als lokeend te gebruiken, vangt Psechrus clavis dus meer van die kevertjes. Een handige strategie.
De vraag is wel waarom vuurvliegmannen op een lichtgevende man in een web van Psechrus clavis afkomen. Ze zijn toch op zoek naar vrouwen? Waarschijnlijk kunnen ze de twee onbeweeglijke lichtjes van een man die vastzit in een spinnenweb moeilijk onderscheiden van de vier lichtjes van een vrouw die op de grond ligt; de lampjes hebben dezelfde kleur. Dan is het beter om op alle onbeweeglijke lichtjes af te gaan dan een kans om een vrouw te treffen te laten schieten.
Manipulatie
Een andere vraag is waarom een man die vastzit in een web zijn licht nog laat schijnen. Hij kan er niets meer mee. Misschien, schrijven de onderzoekers, is het een reactie op gevaar: vuurvliegen gebruiken hun lichtjes ook om roofvijanden af te schrikken. Of misschien dwingt de spin hem ertoe.
Dat laatste lijkt sterk. Maar precies zo’n geval van dwang beschreven Xinhua Fu en collega’s vorig jaar. Hun onderzoek ging om een andere Aziatische spin, namelijk Araneus ventricosus, die eveneens ’s nachts actief is en die een zogenoemd wielweb weeft. Een prooi van deze spin is het vuurvliegje Abscondita terminalis, een soort waarbij immobiele vrouwen regelmatig enkelvoudige lichtsignalen afgeven met één lampje, terwijl mannen tijdens de vlucht met twee lampjes flitsreeksen produceren.
Het gedrag van een man verandert radicaal als hij het web van Araneus ventricosus in is gevlogen. Hij gaat lichtsignalen geven die de signalen van een vrouw nabootsen: enkelvoudige flitsen die van één lichtje afkomstig zijn. Andere mannen komen daar op af en raken ook verstrikt. De spin profiteert.
De gevangen vuurvliegman wordt kennelijk gemanipuleerd door de spin Araneus ventricosus, maar hoe zij dat doet, is niet bekend. Ze gebruikt een gif om prooien te verlammen, en de onderzoekers veronderstellen dat haar beet of haar gif inwerkt op het zenuwstelsel van een gevangen vuurvliegman op zo’n manier dat hij overschakelt op een abnormaal, vrouwelijk lichtsignaal.
Willy van Strien
Foto’s:
Groot: de Taiwanese spin Psechrus clavis met vuurvliegen in haar web. ©Tunghai University Spider Lab
Klein: Diaphanes lampyroides man. LiCheng Shih (via Flickr, Creative Commons CC BY 2.0)
Bronnen:
Yip, H.Y., S.J. Blamires, C-P. Liao & I-M. Tso, 2025. Prey bioluminescence-mediated visual luring in a sit and wait predator. Journal of Animal Ecology, 27 augustus online. Doi: 10.1111/1365-2656.70102
Fu, X., L. Yu, W. Zhou, C. Lei, R.R. Jackson, M. Kuntner, Q. Huang, S. Zhang & D. Li, 2024. Spiders manipulate and exploit bioluminescent signals of fireflies. Current Biology 34: PR768-R769. Doi: 10.1016/j.cub.2024.07.011
Lai, C-W., S. Zhang, D. Piorkowski , C-P. Liao & I-M. Tso, 2017. A trap and a lure: dual function of a nocturnal animal construction. Animal Behaviour 130: 159-164. Doi: 10.1016/j.anbehav.2017.06.016
Geef een reactie