Met z’n allen wachten op een koningin

Darren van heinde en ver verzamelen zich op hangplek

Om de kans op een paring met een koningin te vergroten, verzamelen darren van de angelloze bij Scaptotrigona mexicana zich in de buurt van een bijenkolonie. Niet de kolonie waar ze zelf vandaan komen, constateerden Matthias Mueller en collega’s.

Het leven heeft bijenmannetjes, darren, weinig te bieden. Het enige dat ze te doen hebben is paren. Maar er zijn nauwelijks vrouwtjes beschikbaar. De meeste vrouwtjes zijn werksters en die paren niet, en de koninginnetjes doen het maar één of enkele keren in hun leven. Slechts een enkel mannetje valt die eer te beurt; de rest ziet zijn leven zinloos voorbijgaan.

Zo is het ook bij de sociale angelloze bij Scaptotrigona mexicana uit Midden Amerika.
Om enige kans op succes te hebben, zoeken darren elkaar op en vormen ze groepen van tientallen tot honderden individuen, vaak in de buurt van een bijenkolonie. Zo’n darrenverzamelplaats kan wekenlang blijven bestaan.

Af en toe feest

De darren komen ’s ochtends bijeen, blijven de hele dag hangen en verspreiden zich als de avond valt. De volgende ochtend komen veel darren terug en voegen zich nieuwe mannetjes bij de groep; een dar bezoekt de mannengroep vaak een aantal dagen achtereen.
Af en toe is het feest. Dan komt een maagdelijke koningin op de hangplek af om te paren – en één van de vele darren is dan de gelukkige.

Biologen vermoedden al dat samenscholende darren van ver komen en dat de bijen op deze manier voorkomen dat een broer en zus met elkaar paren. Dat zou voor beide partners de paring verpesten, want het levert slecht nageslacht op. In het uitvoerigste erfelijk onderzoek aan deze bijen tot nu toe hebben Matthias Mueller en collega’s dat idee bevestigd.

Darren van ver

Scaptotrigona mexicana vestigt zijn kolonies in holle boomstammen, maar wordt ook in houten nestkasten gehouden vanwege de honing. Bij een bijenhouderij in het zuiden van Mexico met 26 kasten troffen de onderzoekers een verzamelplaats aan van ongeveer vijfhonderd darren. De groep had zich gevestigd op een van de kasten; de hangplek bleef vier weken in stand. Gedurende die periode namen de onderzoekers DNA-monsters van een groot aantal darren en analyseerden die. Ze analyseerden ook het DNA van bijen uit de kasten. Uit vergelijkingen bleek dat geen enkele dar die op de verzamelplek rondhing uit een van de kasten kwam. De darren kwamen uit maar liefst 55 andere kolonies buiten de directe omgeving, waarschijnlijk wilde kolonies.

Als een jonge koningin in die vier weken uit een van de bijenkasten kwam, had ze dus meteen een ruime keus aan mannetjes die geen familie van haar waren. Uitvliegende mannetjes zullen op hun beurt een darrenverzamelplaats hebben opgezocht die ver van hun geboorteplaats af lag. Zo vermijden ze inteelt en blijft de bijenpopulatie gezond.

Willy van Strien

Foto: De darren rond de nestkast komen van buiten, F.B. Kraus.

Bron:
Mueller, M.Y., R.F.A. Moritz & F. Bernhard Kraus, 2012. Outbreeding and lack of temporal genetic structure in a drone congregation of the neotropical stingless bee Scaptotrigona Mexicana. Ecology and evolution, 25 mei online. Doi: 10.1002/ece3.203