Humboldtinktvis laat zich lezen als een e-reader
Visueel communiceren in de duistere diepzee: de humboldtinktvis is ertoe in staat, laten Benjamin Burford en Bruce Robison zien. De dieren creëren kleurpatronen met achtergrondverlichting.
De humboldtinktvis, Dosidicus gigas, is sociaal: dieren vormen groepen en jagen gezamenlijk, onder meer op lantaarnvisjes. Die gezamenlijke jacht vereist een goede afstemming, zodat de hele groep dezelfde kant op zwemt en tegelijk afremt om prooi te vangen. En dat lukt prima zonder dat de dieren op elkaar botsen en zonder dat ze elkaar aanvallen, namen Ben Burford en Bruce Robison waar. Kennelijk is de communicatie op orde.
Donker
Dat is bijzonder, want de pijlinktvis leeft meestal in het donker. Hij brengt de dag door op een diepte van honderden meters en komt alleen ’s nachts wat meer aan de oppervlakte. Dus hoe communiceren de dieren dan, vroegen de onderzoekers zich af.
Inktvissen wisselen boodschappen uit met kleurpatronen op het lichaam. Ze hebben in hun huid namelijk chromatoforen, elastische zakjes met pigment die ze naar believen kunnen openen. Bekend was al dat humboldtinktvissen chromatoforen in één kleur hebben, namelijk roodbruin. Daarmee kunnen ze wit-rode patronen maken. Maar hoe kunnen ze die patronen in het donker aan elkaar laten zien?
Door achtergrondverlichting in te schakelen, zo lijkt het.
Opgloeiend lichaam
Burford en Robison bestudeerden het gedrag van de dieren door ze overdag op grote diepte te filmen met een camera die was bevestigd aan een op afstand bestuurbare onderwaterrobot en het beeldmateriaal te bekijken.
De dieren hebben, behalve chromatoforen, ook zogenoemde lichtorganen, met cellen die licht kunnen produceren; dat heet bioluminescentie. Veel diepzeebewoners hebben lichtorganen in de huid, meestal op bepaalde plaatsen. Ze brengen er boodschappen mee over door de lichtintensiteit te veranderen. Ze laten bijvoorbeeld met een lichtpatroon zien van welke soort ze zijn, baltsen met een lichtshow, flitsen op om een ander te laten schrikken of lokken prooidieren met een lampje.
De humboldtinktvis zet het licht op een andere manier in. Zijn lichtorganen liggen niet in de huid, maar eronder. En ze bevinden zich niet op bepaalde plaatsen, maar zijn verspreid over het hele lichaam. Door zijn hele lijf groengeel te laten opgloeien, denken Burford en Robison, creëert de humboldtinktvis een achtergrondverlichting die het wit-rode patroon op de huid zichtbaar maakt. Het is het principe van een e-reader.
De humboldtinktvis ontcijferen
Deze pijlinktvis heeft een heel repertoire aan patronen, was al bekend. Hij kan flitsen en flakkeren. Hij kan de vinnen aan het eind van de mantel laten afsteken tegen mantel, kop en armen, of de rand van de vinnen tegen de rest; hij kan strepen maken langs de zijkant van de mantel of op de armen, of een vlek neerzetten tussen de ogen. De inktvissen tonen bepaalde patronen alleen als ze in een groep aan het jagen zijn, en sommige patronen komen in een vaste volgorde. Het biedt mogelijkheden genoeg voor complexe, hoogwaardige communicatie.
De kunst is nu om die taal te ontcijferen. De gebruikte camera was te weinig lichtgevoelig om de patronen in het duister goed te kunnen zien, en het is nog onbekend hoe de dieren op elkaars boodschappen reageren.
Willy van Strien
Foto: Een humboldtinktvis in het licht van een op afstand bestuurbare onderwaterrobot op 300 meter diepte in de Baai van Monterey (Californië). ©2010 MBARI
De onderzoekers vertellen over hun werk op YouTube
Zie ook: hoe paart de humboldtinktvis?
Bronnen:
Burford, B.P. & B.H. Robison, 2020. Bioluminescent backlighting illuminates the complex visual signals of a social squid in the deep sea. Proceedings of the National Academy of Sciences 117: 8524-8531. Doi: 10.1073/pnas.1920875117
Trueblood, L.A., S. Zylinski, B.H. Robison & B.A. Seibel, 2015. An ethogram of the Humboldt squid Dosidicus gigas Orbigny (1835) as observed from remotely operated vehicles. Behaviour 152: 1911-1932. Doi: 10.1163/1568539X-00003324
Rosen, H., W. Gilly, L. Bell, K. Abernathy & G. Marshall, 2015. Chromogenic behaviors of the Humboldt squid (Dosidicus gigas) studied in situ with an animal-borne video package. The Journal of Experimental Biology 218: 265-275. Doi:10.1242/jeb.114157
Benoit-Bird, K.J. & W.F. Gilly, 2012. Coordinated nocturnal behavior of foraging jumbo squid Dosidicus gigas. Marine Ecology Progress Series 455: 211-228. Doi: 10.3354/meps09664