Fluorescentie vergroot de pracht van een paradijsvogelman
De meeste soorten paradijsvogels hebben veren en stukken huid die fluorescent zijn, ontdekten Rene Martin en collega’s: ze kunnen licht geven.
Paradijsvogels zijn bekend om hun felle kleuren, opvallende sierveren en uitbundig baltsgedrag. Maar alsof dat allemaal nog niet genoeg is blijkt nu dat ze ook licht geven. Sommige delen van hun verenpak of huid kunnen een groene, gele of blauwe gloed verspreiden, ontdekten Rene Martin en collega’s. Het is een geval van fluorescentie, wat inhoudt dat een voorwerp licht van een bepaalde golflengte (dus kleur) absorbeert en het licht weer uitstraalt met een wat langere golflengte.
Er zijn 45 soorten paradijsvogels; ze komen voor in Nieuw-Guinea, het noordoosten van Australië en delen van Indonesië. Voor het onderzoek gebruikten de onderzoekers de grote collectie paradijsvogels van het American Natural History Museum in New York. In een donkere ruimte beschenen ze de vogels met blauw en ultraviolet licht om te zien of lichaamsdelen opgloeiden en zo ja, dan analyseerden ze het uitgestraalde licht.
Imponeren en verleiden
Bij maar liefst 37 van de 45 soorten paradijsvogels was het raak. Vooral witte en heldergele veren bleken fluorescent te zijn. Bij bestraling met blauw licht, gaven fluorescente onderdelen een groene of geelgroene gloed af, bij bestraling met ultraviolet lichtten ze blauw op.
Het verschijnsel is bij mannen sterker dan bij vrouwen. Bij de meeste soorten zijn kop, nek, buik, sierveren en poten van mannen lichtgevend, en ook plekjes aan de binnenkant van bek en keel. Van vrouwen gloeien meestal alleen borst en buik op. Wanneer vrouwen hetzelfde patroon hebben als mannen, is het fluorescente gebied kleiner en minder helder.
Fluorescentie komt voor bij paradijsvogel-soorten waar vrouwen alle zorg voor jongen op zich nemen en mannen al hun tijd kunnen gebruiken om partners te verleiden en elkaar te imponeren. Het verschijnsel versterkt het kleurrijke beeld van een man die indruk probeert te maken en heeft dus een functie bij de communicatie, stellen de onderzoekers. Ze hebben daar een aantal argumenten voor.
Contrast
Om te beginnen: paradijsvogels leven in schaduwrijke tropische bossen. Ze zijn actief op de bosbodem of tussen boombladeren. Daar is veel blauw en ultraviolet licht dat de fluorescentie kan opwekken.
Bovendien bevinden fluorescente onderdelen zich op opvallende plaatsen of plaatsen die bij rivaliteit of balts getoond worden. Zo sperren dansende mannen vaak hun bek open om de oplichtende plekjes daar binnenin te tonen. De uitgestraalde kleuren – groen, groengeel en blauw – kunnen de vogels prima zien. En de oplichtende onderdelen hebben ter contrast een donkere achtergrond. Ander onderzoek heeft laten zien dat veel paradijsvogels superzwarte veren hebben waartegen hun kleuren extra fel uitkomen. Ook rondom fluorescente veren is het vaak superzwart.
Paradijsvogelmannen hebben dus nog meer in huis om een spectaculaire show te kunnen geven dan tot nu toe bekend was. Ze zijn overigens niet de enige vogels die fluorescentie vertonen; onder meer papegaaien, papegaaiduikers en nachtzwaluwen doen het eveneens. En ook andere dieren; kameleons bijvoorbeeld hebben blauw oplichtende knobbels op de kop.
Willy van Strien
Foto’s: gele en witte veren zijn vaak fluorescent
Groot: Arfakparotia, Parotia sefilata. J.J. Harrison (Wikimedia Commons, Creative Commons CC BY-SA 4.0)
Klein: lintstaartastrapia, Astrapia mayeri. Gailhampshire (Wikimedia Commons, Creative Commons CC BY 2.0)
Bekijk de balts van Arfakparotia op YouTube
Zie ook:
Paradijsvogels hebben superzwarte veren
Kameleon laat kop blauw oplichten
Bron:
Martin, R.P., E.M. Carr & J.S. Sparks, 2025. Does biofluorescence enhance visual signals in birds-of-paradise? Royal Society Open Science 12: 241905. Doi: 10.1098/rsos.241905
Geef een reactie